[δημοσιεύτηκε στη Huffington Post, 11/10/2012]
Η οικονομική κρίση της Ευρώπης είναι ένα τρένο εκτός ελέγχου και οι πολιτικοί της δεν έχουν βρει τρόπο να το σταματήσουν προτού εκτροχιαστεί.
Στο μεταξύ η κρίση συνεχίζει να κλιμακώνεται. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, οι προσπάθειες για περιορισμό του τεράστιου χρέους της χώρας (αναμένεται να αγγίξει το 180% του ΑΕΠ το 2013, ξεπερνώντας κάθε πρόβλεψη) με πολλές και επώδυνες περικοπές στους προϋπολογισμούς και τρία χρόνια σκληρής λιτότητας έκαναν μάλλον περισσότερο κακό παρά καλό στην παραπαίουσα οικονομία της που αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 7% αυτό το χρόνο.
Με την απουσία ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος ή επιτυχούς σχεδίου δράσης για την επίλυση της κρίσης, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μοιάζουν να έχουν «κολλήσει». Απέτυχαν να περιορίσουν την επιμήκυνση και την εξάπλωση της κρίσης, παρά τις συχνές συσκέψεις της Ευρωζώνης και τις λοιπές συζητήσεις σε υψηλό επίπεδο για τη διάσωση του ευρώ. Φαίνεται πως ήταν πιο εύκολο να μετατρέψουν αυτή την κρίση σε ηθική κρίση θέτοντας στο στόχαστρο την Ελλάδα.
Δεν βλέπουν το αληθινό πρόβλημα (τα δομικά προβλήματα που απορρέουν από τα βάρη της κεντρικής διοίκησης και την έλλειψη προβλεπτικότητας των φορολογικών συστημάτων – η Γαλλία και η Ελλάδα, για παράδειγμα, έχουν αλλάξει πολλές φορές τις φορολογικές τους κλίμακες) το οποίο τελικά οδηγεί σε υπερβολικά μεγάλο κόστος παραγωγής που, με τη σειρά του, καταπνίγει τη δημιουργικότητα και την καινοτομία.
Αυτό ακριβώς εμποδίζει τις ευρωπαϊκές οικονομίες να αναπτυχθούν.
Τώρα που καθορίσαμε το πρόβλημα είναι καιρός να βρούμε τη λύση αλλάζοντας την ατζέντα στην Ευρώπη.
Η συζήτηση για την ανάγκη του ανταγωνισμού με αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα και η Ινδία είναι ατελέσφορη. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται να ανταγωνιστεί με αυτές τις χώρες. Η Ευρώπη πρέπει να ανταγωνιστεί την Ευρώπη για να προχωρήσει στο επόμενο επίπεδο, να γίνει αποτελεσματική, να ενισχύσει την καινοτομία και να γίνει αφετηρία ενός νέου κύματος εξέλιξης και ανάπτυξης.
Για να το κάνει αυτό, η Ευρώπη πρέπει να εστιάσει όσον αφορά την οικονομική της ανάπτυξη στην επονομαζόμενη Blue Ocean Strategy. Η Ευρώπη επίσης χρειάζεται να δημιουργήσει νέο πεδίο αγορών, αφοπλίζοντας με τον τρόπο αυτό τον ανταγωνισμό.
Εντούτοις, αν και η καινοτομία είναι το αδιαμφισβήτητο κλειδί για την επιτυχία, η Ευρώπη δείχνει να έχει κολλήσει σε μία Red Ocean Strategy (μια συμβατική προσέγγιση στις επιχειρήσεις που συνίσταται στο να νικηθεί ο ανταγωνισμός σε ένα ήδη υπάρχον περιορισμένο πεδίο αγοράς). Αυτός είναι ένας λόγος που η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς συνασπισμούς στον κόσμο, απέχει πολύ από το να γίνει ο πιο ανταγωνιστικός στον κόσμο.
Η Ευρώπη, επιπλέον, περιορίζεται από την υπερβολική γραφειοκρατία, την υπερβολική πληθώρα κανονισμών και ένα σχετικά ασταθές φορολογικό σύστημα σε πολλές από τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. Η Γαλλία, για παράδειγμα, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη, έχει αλλάξει οκτώ φορές τα τελευταία δύο χρόνια φορολογικό σύστημα, ενώ η Ελλάδα έχει κάνει δεκαέξι αναθεωρήσεις.
Αυτός ο συνδυασμός υπερβολικής γραφειοκρατίας και υπερβολής κανονισμών είναι που κρατά τελικά την Ευρώπη από το να γίνει ένα ελκυστικό λίκνο καινοτομίας και επιχειρηματικότητας.
Το σημερινό ευρωπαϊκό οικονομικό μοντέλο σκοντάφτει σε πολύ υψηλό κόστος που αφορά διαδικασίες και συναλλαγές. Αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε επενδυμένα συμφέροντα και στη δυσκίνητη γραφειοκρατία που αναπόφευκτα εμποδίζει τη δημιουργία περισσότερων μεταρρυθμίσεων. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίες οι σαρωτικές απλοποιήσεις.
Οι ασταμάτητες εκκλήσεις των οικονομολόγων για μεγαλύτερη ευελιξία δεν έχουν εισακουστεί. Έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια από τότε που οι οικονομολόγοι άρχισαν να παρακινούν τους πολιτικούς ιθύνοντες της Ευρώπης για αναθεώρηση της αγοράς εργασίας και την απάλειψη της δυσκαμψίας στις αγορές. Μόνο η Γερμανία συμμορφώθηκε, κυρίως λόγω της πίεσης από την επανένωση με την Ανατολική Γερμανία, με αποτέλεσμα η Γερμανία να έχει επιτύχει το υψηλότερο επίπεδο εργασιακών μεταρρυθμίσεων στην ένωση των 27 χωρών. Οι άλλες οικονομίες έχουν μείνει αισθητά πίσω.
Τι κρύβει το μέλλον
Η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Είτε θα παραμείνει στάσιμη σε ένα παραγωγικό μοντέλο παλιάς σχολής που βασίζεται σε βαριά βιομηχανία, κατασκευή και υπηρεσίες, χωρίς πραγματική καινοτομία, είτε θα δημιουργήσει ένα οικονομικό οικοσύστημα για τις επόμενες γενιές.
Με δεδομένο ότι είναι αντιπαραγωγικό να προσπαθήσει κανείς να χτυπήσει τον ανταγωνισμό καθώς οδηγεί στη μείωση των τιμών, η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει νέες αγορές (ή Blue Oceans) επενδύοντας σε νέες τεχνολογίες και νέες ιδέες. Η δημιουργία νέων τομέων, ωστόσο, δεν πρόκειται να είναι εύκολη. Η Ευρώπη πρέπει να αρχίσει κάνοντας βαθιές αλλαγές στο οικονομικό μοντέλο συμπεριφοράς της και να περάσει δομικές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην απλοποίηση διαδικασιών και στην ενθάρρυνση της καινοτομίας.
Υπάρχει ακόμη καιρός για την Ευρώπη να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων και να εγκαινιάσει την πρωτοπορία σε μία νέα γενιά ριζοσπαστικών βιομηχανιών σε ένα νέο αδιαφιλονίκητο πεδίο αγορών. Η λίστα τέτοιων βιομηχανιών είναι ατελείωτη και περιλαμβάνει τα πάντα, από εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας σε παραδοσιακούς τομείς (τουρισμός και γεωργία) μέχρι πράσινες επενδύσεις.
Η Ευρώπη πρέπει να δώσει νέα ώθηση στις μηχανές της δικής της Σίλικον Βάλεϊ για να προωθήσει την επιχειρηματικότητα. Προς το παρόν χάνει το προβάδισμα στην υψηλή τεχνολογία από χώρες όπως οι ΗΠΑ όπου η υποδομή είναι ήδη έτοιμη και υπάρχει ευκολότερη πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια. Μια εισροή επενδυτικών κεφαλαίων και τεχνογνωσίας μπορεί να βοηθήσει τα τεχνολογικά πανεπιστήμια της Ευρώπης να δημιουργήσουν μια νέα γενιά επιχειρηματιών.
Η Ευρώπη μπορεί να ξεκινήσει δημιουργώντας νέες αγορές που συνδυάζουν την τεχνολογία με την παραδοσιακή βιομηχανία και υπηρεσίες.
Αν εκείνοι που χαράσσουν πολιτική δεν αγκαλιάσουν τη δημιουργικότητα και την καινοτομία, η Ευρώπη θα καταλήξει ένας έμπειρος μπάτλερ για την Κίνα και την Ασία, γενικότερα. Αυτό ακριβώς είχε πει για τη βρετανική οικονομία ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, ένας από τους σημαντικότερους οικονομολόγους του 20ού αιώνα, ότι θα γινόταν ο μπάτλερ των ΗΠΑ εάν αρνούνταν πεισματικά να εκμοντερνιστεί.
Η σημασία του χρόνου
Η Ευρώπη πρέπει να αρχίσει να ξαναχτίζει τα θεμέλια της παραγωγικότητάς της γιατί οι οικονομικές αγορές είναι ανελέητες και κινούνται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς από κάθε γραφειοκρατική πολιτική στις Βρυξέλλες.
Η κρίση που ξεκίνησε στην Ελλάδα σήμανε πολλαπλούς συναγερμούς, αλλά κανείς δεν άκουσε.
Το τρέχον παραγωγικό μοντέλο τροφοδοτεί την άτυπη οικονομία, κυρίως στην περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η άτυπη οικονομία έχει διογκωθεί σε μία προσπάθεια να παρακαμφθούν οι στρυφνές, άκαμπτες και χρονοβόρες διαδικασίες.
Τα ευρήματα της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2012 σχετικά με την επιχειρηματικότητα είναι αποκαλυπτικά: Η Ελλάδα του χρέους κατατάσσεται στην 135η θέση ανάμεσα στις 183 χώρες όσον αφορά την ευκολία του να ξεκινήσει κανείς μια επιχείρηση. Η Ισπανία είναι στην 133η θέση και η Αυστρία στην 134η, ενώ η Γερμανία, η ατμομηχανή της Ευρώπης, είναι στην 98η θέση. Πολύ πίσω, δηλαδή, από τη Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία και τον Καναδά, που είναι οι χώρες στις τρεις πρώτες θέσεις. Οι ΗΠΑ βρίσκονται στη 13η θέση.
Η Παγκόσμια Τράπεζα σημειώνει το πόσο απωθητική είναι η γραφειοκρατία, όλη αυτή η περίπλοκη πληθώρα κανονισμών που είναι δύσκολο να παρακάμψει κανείς.
Αυτή είναι μία μόνο λύση. Πρόκειται για ένα τρίπτυχο, στην ουσία: απλοποίηση, απελευθέρωση των αγορών από ρυθμίσεις και τυποποίηση των διαδικασιών. Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε χαμηλό κόστος και μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους.
